Bij alle mensen gaat het ouder worden gepaard met een afname in spiermassa, een verschijnsel dat "Sarcopenie" heet (ontleend van het Grieks: Sarx = Spier, Penia = Verlies). Sarcopenie leidt tot verlies aan spierkracht, welke zich vertaalt als moeilijkheden bij het rechtkomen uit een zetel, traplopen, het dragen van zware voorwerpen, het openen van een fles enz. Bijgevolg vragen dagelijkse activiteiten belangrijkere inspanningen bij oudere personen, wat verklaart waarom men sneller vermoeid is in vergelijking tot vroeger bij het uitvoeren van dezelfde activiteiten. Bovendien veroorzaakt sarcopenie eveneens een verlies aan elasticiteit in de spieren en pezen, welke zich manifesteert als een stijf gevoel waardoor men meer moeite ervaart bij het aan- en uitkleden, bukken en voorover buigen, het oprapen van een voorwerp op de grond, enz.
Sarcopenie is een continu proces gekoppeld aan het ouder worden, welke start op volwassen leeftijd (30-40 jaar), langzaam voortschrijdend (ongeveer 1% afname van spierkracht en spiermassa per jaar) en versnelt vanaf de leeftijd van 70 jaar (tot 3,5% krachtsverlies per jaar!). Er is een verband tussen sarcopenie en ontregelingen binnen het afweersysteem (verdediging van het lichaam tegen b.v. infectie). Met het ouder worden ontstaan er subtiele veranderingen in het afweersysteem, zelfs bij mensen in perfecte gezondheid. Deze veranderingen veroorzaken een chronische laaggradige ontsteking (ontsteking van zeer lage intensiteit: niet detecteerbaar in de standaard controle bloedtesten die uitgevoerd worden bij de huisarts). Meerdere wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat sarcopenie sterk gekoppeld is aan deze chronische laaggradige ontsteking.
Een interessante vaststelling is de belangrijke wisselwerking tussen sarcopenie, het afweersysteem en fysieke oefeningen (zie figuur 1). Immers, sarcopenie en de chronische laaggradige ontsteking zijn veel minder uitgesproken bij oudere personen die regelmatig oefenen. Overeenkomstig hiermee wijzen verschillende wetenschappelijke studies, waaronder deze van onze onderzoeksgroep Frailty in Ageing (aan de Vrije Universiteit Brussel), op gunstige effecten van fysieke oefeningen op het afweersysteem en sarcopenie. Zodoende hebben senioren die regelmatig hun spieren oefenen een grotere spiermassa, een betere spierfunctie en minder ontsteking. Het is belangrijk te erkennen dat de spierfunctie aanzienlijk kan verbeteren bij oudere personen middels fysieke oefeningen, zelfs bij de oudste senioren (>90 jaar!).
Er is een nauw verband tussen de aard en de dosis van fysieke oefeningen en de gunstige effecten hiervan op sarcopenie en het afweersysteem. Op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten blijkt dat sporadische en/of laag intensieve fysieke activiteiten (bijvoorbeeld nu en dan een wandeling maken) onvoldoende zijn om een duurzaam en optimaal resultaat te bekomen. Men kan sarcopenie op effectieve wijze bestrijden met intensievere oefeningen. Een verbetering is al voelbaar na 3-6 weken oefenen!
Elke oefenvorm zal een specifieke invloed hebben op de spierfunctie:
Oefeningen om de spierkracht te verbeteren:
Oefeningen om de uithouding van de spieren te verbeteren:
Oefeningen om de lenigheid van de spieren te verbeteren:
Voorzorgsmaatregelen!
Tips.
De onderzoeksgroep Frailty in Ageing (VUB) start een nieuwe wetenschappelijke studie binnen het "Senioren PRoject INtensief Trainen" (SPRINT). Het doel van dit onderzoek is na te gaan welke oefeningen het meest efficiënt zijn om het afweersysteem te verbeteren bij oudere mensen.
Wie kan deelnemen?
Als u ouder bent dan 65 en..
.. dan kunt u deelnemen aan ons onderzoek!
Waaruit bestaat de studie?
Voorafgaand zal u onderzocht worden door een gespecialiseerd geneesheer om na te gaan of u geen medische problemen vertoont voor deelname aan het onderzoek. Uw huisarts zal op de hoogte gesteld worden van de resultaten. Ook zal een bloed en urine staal afgenomen worden om uw gezondheidstoestand te bepalen.
U wordt gevraagd deel te nemen aan een oefenprogramma gedurende een periode van 3 maand waarbinnen het voor u mogelijk is om 3 maal per week te oefenen. Na deze periode zult u de mogelijkheid krijgen om, indien u dat wenst, nog 3 maand extra te oefenen. De oefensessies vinden plaats in het sportcentrum op de medische campus van de VUB te Jette. U zult willekeurig (door loting), toegewezen worden aan één van 3 verschillende oefengroepen (die elk een verschillend oefenprogramma krijgen). Alle oefenprogramma's zijn speciaal opgesteld voor oudere personen.
Het betreft hetzij oefeningen gericht op het verhogen van
Bij de start van het onderzoek en vervolgens na 6 weken, 3 maanden, 6 maanden, 9 maanden en 12 maanden zal een bloedstaal afgenomen worden om het effect van het oefenprogramma op uw afweersysteem na te gaan. Daarnaast zullen wij op dezelfde tijdstippen uw fysieke mogelijkheden meten door middel van eenvoudige testen (wandeltesten, vragenlijsten, spierkracht, lenigheidtesten). Op regelmatige tijdstippen kan u telefonisch gecontacteerd worden om te vragen naar recente veranderingen van uw gezondheidstoestand, leef -en voedingsgewoonten of eventuele nevenwerkingen van de oefeningen.
Geïnteresseerd?
Contacteer prof. Ivan Bautmans op 02/477.42.08 of ivan.bautmans@vub.be of sprint@vub.be